Zdarza się, że nasze dziecko ma predyspozycje do bycia ofiarą lub staje się nią. Warto w ramach profilaktyki wiedzieć co sprzyja uaktywnianiu się agresora, jak rozpoznać czy dziecko jest ofiarą i jak poradzić sobie z taką sytuacją.

Cechy, które sprzyjają stawaniu się ofiarą:

• Nieśmiałość, ostrożność w kontaktach z innymi
• Brak zdecydowania i pewność siebie
• Niskie poczucie własnej wartości czy atrakcyjności
• Reagowanie płaczem na zaczepki
• Nerwowość
• Brak chęci do obrony siebie
• Lękliwość
• Wrażliwość
• Grzeczność
• Unikanie kontaktów z rówieśnikami, dziecko natomiast ma bardzo dobre relacje z dorosłymi
• Brak przyjaciół w klasie
• Brak umiejętności oceny swojej sytuacji w przypadku przemocy
• Słaba sprawność fizyczna – ważne zwłaszcza u chłopców

Takie  cechy sprzyjają zachowaniom sygnalizującym otoczeniu, że nie będę bronić się i nie zawiadomię dorosłych. A o to chodzi agresorom.

Jak rozpoznać, że dziecko jest ofiarą przemocy?

Takie dziecko (taki uczeń):

• Nie chce chodzić do szkoły
• Zmienia swoją drogę do szkoły
• Prosi, by go rodzic odprowadzał
• Rano źle czuje się
• Zaczyna opuszczać lekcje
• Jest wypychane z kolejek, nie jest wybierane do grupy czy zabawy
• Wraca głodne (bo agresorzy zabrali mu pieniądze czy kanapki)
• Jest wycofane, skryte, smutne, niepewne
• Płacze przed snem, ma koszmary nocne
• Prosi o dodatkowe pieniądze (żeby płacić agresorom)
• Ma niewyjaśnione siniaki, podrapania, podarte ubranie
• Wybucha złością i zamyka się w sobie, zaczyna znęcać się nad innymi dziećmi

Jeśli obserwujemy podobne zachowania powinniśmy zdecydować się na rozmowę z dzieckiem.

W czasie rozmowy należy:

• Wysłuchać uważnie bez przerywania, pośpieszania
• Ustalić fakty (co stało się konkretnie)
• Zapewnić dziecko o gotowości do pomocy
• Wesprzeć je, gdy opowiada, że nie mogło sobie poradzić bo np. było ich trzech, a on sam. Można przynajmniej powiedzieć, że to było trudne.
• Pozwolić na płacz
• Nie wyśmiewać, nie bagatelizować sprawy
• Nie wyolbrzymiać też takiej sprawy. Nie pokazywać swojej bezradności i lęków
• Pomyśleć nad sposobem obrony, przećwiczyć trudne sytuacje
• Interweniować, jeśli jest to potrzebne

Jak interweniować?

• Umówić się na spotkanie z wychowawcą, przedstawić dokładnie sytuację, zadeklarować chęć współpracy
• Ustalić z wychowawcą zasady wspólnego kontaktowania się i informowania
• Zapamiętać  ustalenia z wychowawcą i kontaktować się często w danej sprawie
• Jeśli wychowawca nie podjął żadnych  z ustaleń czy kroków zapobiegających danej sytuacji zwrócić się do pedagoga szkolnego, a potem do dyrekcji szkoły

Należy pamiętać, że jako rodzic musimy zaufać wychowawcy i nie domagać się natychmiastowych działań. Czasem potrzebny jest czas na wykonanie pewnych  kroków  ochronnych w stosunku do naszego dziecka  nas oraz konsekwencji odnośnie agresora. Niekiedy nasze dziecko może być prowokatorem agresywnych zachowań, bo np. ma  takie denerwujące czy niekulturalne nawyki, które wywołują agresję i awersję. Jeśli okaże się, że tak jest najpierw zmieńmy jego postępowanie.
Dobrze jest jeśli dziecko znajdzie sobie osobę w klasie, która ma pozytywny stosunek do niego i może zaprzyjaźnić.

1. Od najmłodszych lat dawaj dziecku wszystko czego pragnie. W ten sposób wyrośnie w przekonaniu, że świat jest jego dłużnikiem we wszystkim czego potrzebuje do życia.
2. Uśmiechaj się z rozbawieniem, kiedy dziecko powtarza zasłyszane przekleństwa. W ten sposób utwierdzi się w przekonaniu, ze jest bardzo dowcipne i zwiększy dawkę przekleństw.
3. Nie oferuj  dziecku żadnego wychowania duchowego i religijnego, dopóki nie dorośnie i będzie mogło samo wybrać i zadecydować o sobie. Przy użyciu tej samej logiki nie należałoby uczyć języka polskiego: może jako dorosły będzie wolało mówić językiem Bantu?
4. Wychwalaj dziecko w obecności przyjaciół oraz znajomych. Tym samym przekona się ono, że jest mądrzejsze od swych rówieśników.
5. Unikaj posługiwania się pojęciem „ zło”: mogłoby wykształcić  u dziecka poczucie winy. W ten sposób jeśli dziecko zostanie w przyszłości  słusznie ukarane za swe winy, będzie uważało, że społeczeństwo jest przeciwko niemu i prześladuje je.
6. Zabieraj wszystko co potęguje bałagan: buty, książki, ubrania. Rób wszystko za dziecko, aby tym samym przyzwyczaić je do zrzucania na innych swoich obowiązków.
7. Pozwól dziecku czytać, oglądać i myśleć , co chce. Podawaj mu złocone filiżanki, nie martwiąc się o to, jaki napój zawierają.
8. Często kłóć się w obecności dziecka. W taki sam sposób będzie postępować kiedyś w  swej przyszłej rodzinie.
9. Dawaj dziecku tyle pieniędzy ile się domaga.
10. Zawsze zaspokajaj  wszystkie pragnienia dziecka - w jedzeniu, napojach, rozrywkach itp.
11. Zawsze broń dziecko wobec nauczycieli, sąsiadów, policji itp., mówiąc, że są do niego uprzedzeni.
12. Kiedy zaś dziecko urośnie i będzie naprawdę źle się zachowywało, będziecie się bronić mówiąc: „Z nim nigdy nie zdołaliśmy osiągnąć niczego dobrego”.

1. Szanuje dzieci. W dzieciach należy uznać ich własną osobowość. Będą nas bardziej szanowały, gdy okażemy, że umiemy zaakceptować także te z ich sposobów bycia, które nam się nie podobają.
2. Szanuje samego siebie. Rodzic, który nie słucha własnych pragnień, przyzwyczaja dzieci do tego, by nie miały ograniczeń, przyczynia się do wychowywania egocentryków.
3. Okazuje uczucia. Przejawy uczucia ( śmiech, uścisk, pieszczoty) służą  do zapewnienia dziecka o jego miejscu w rodzinie i w świecie.
4. Ustanawia reguły. Dzieci i młodzież potrzebują ograniczeń, reguł, które są punktem wyjścia do nadania sensu otaczającemu  je środowisku.
5. Buduje dialog. Dobrze jest porozumiewać się z dziećmi, zwracając uwagę na  swoją  umiejętność  słuchania i stawiania czoła konfliktom.
6. Docenia dzieci. Wzmacnia poczucie własnej wartości dzieci i dodaje im wewnętrznej siły do stawienia czoła życiu.
7. Nie jest autorytarny. W przeciwnym razie nie sprzyja  realizowaniu siebie; powstaje jedynie resentyment.
8. Nie jest zbyt pobłażliwy. Trzeba pozwolić dzieciom wyrażać się swobodnie, ale w obrębie granic i przejrzystych reguł.
9. Nie posługuje się przemocą fizyczną i werbalną. Wszelkie gwałtowne – nawet tylko słownie – czyny gaszą możliwość nawiązania prawdziwej relacji afektywnej. Tworzą osobowości agresywne albo zalęknione i niezdolne do wyrażenia siebie.
10. Prowadzi dzieci ku wzrastaniu. Ochrona, ukierunkowanie i wiele radości we wczesnym dzieciństwie oraz coraz większa samodzielność i nauka odpowiedzialności, gdy dzieci dorastają.

1. Miłość jest najważniejszą potrzebą wszystkich dzieci.
   Jest istotnym elementem dyscypliny. Im częściej okazujemy dziecku miłość przytulając go, całując, mówiąc „kocham cię”, tym bardziej dziecko będzie chciało udowodnić, że na nią zasługuje. Miłość pozwala dziecku zbudować pewność siebie i poczucie własnej wartości.
2. Słuchaj uważnie tego, co mówi twoje dziecko.
   Interesuj się tym co robi i co czuje. Zapewnij je, że silne uczucia nie są czymś złym, jeśli wyraża się je w odpowiedni sposób. Im częściej będziesz to robić, tym rzadziej będziesz musiała je dyscyplinować.
3. Granice są potrzebne nawet w najbardziej kochającym się związku.
   Bycie rodzicem polega między innymi na wyznaczaniu granic. Pamiętaj, że jest czymś naturalnym i normalnym, że dziecko testuje owe granice. To nie jest niesforność, ale część procesu uczenia się. Dzieci czują się bezpieczniej, jeśli trzymasz się granic, które wyznaczyłeś, nawet jeśli od czasu do czasu na nie narzekają.
4. Śmiech pomaga rozładować napięte sytuacje.
   Czasami rodzice stają się tacy poważni, że rodzicielstwo przestaje dawać im radość. Dostrzegają zabawne strony bycia rodzicem i pozwól sobie na śmiech, kiedy tylko jest to możliwe.
5. Postrzeganie świata z perspektywy dziecka.
   Wyobrażanie sobie, co czuje Twoje dziecko, jest kluczem do zrozumienia jego zachowania. Przypomnij sobie, jak czułeś się, kiedy byłeś dzieckiem i jak niezrozumiały wydawał Ci się świat dorosłych, kiedy miałeś poczucie, że potraktowano Cię niesprawiedliwie.
6. Chwal i zachęcaj swoje dziecko.
   Oczekuj, że dziecko będzie się dobrze zachowywało i zachęcaj je do podejmowania wysiłków. Chwal je za dobre zachowania i staraj się ignorować te niewłaściwe. Im częściej będziesz zrzędzić, tym rzadziej Twoje dziecko będzie Cię słuchać.
7. Szanuj swoje dziecko tak, jak szanowałbyś dorosłego.
   Pozwól mu uczestniczyć w podejmowaniu decyzji, szczególnie tych, które go dotyczą. Uważnie wysłuchaj jego zdania. Jeśli masz zamiar powiedzieć mu coś przykrego, zastanów się jakby to zabrzmiało, gdybyś powiedział mu coś przykrego, zastanów się jakby to zabrzmiało, gdybyś powiedział to komuś dorosłemu. Przeproś jeśli postąpiłeś niewłaściwie.
8. Ustal porządek dnia.
   Małe dzieci będą czuły się bezpieczniej i łatwiej będzie Wam uniknąć konfliktów, jeśli ustalisz jasny porządek dnia. Będą się czuły lepiej, jeśli wprowadzisz stałe pory posiłków, snu, głośnych zabaw.
9. W każdej rodzinie potrzebne są pewne zasady.
   Jednak staraj się zachować elastyczność w wypadku bardzo małych dzieci. Kiedy już ustalisz zasady obowiązujące w Twojej rodzinie, bądź konsekwentny. Dzieci mogą się poczuć bardzo niepewnie, jeśli  jednego dnia wprowadzisz jakąś zasadę, a następnego dnia ją odwołasz. Czasami trzeba ustalić odmienne zasady obowiązujące poza domem, które należy wyjaśnić dziecku.
10. Nie zapominaj o własnych potrzebach.
    Jeśli to wszystko zaczyna za bardzo przypominać ciężką pracę i czujesz, że brakuje Ci cierpliwości, przeznacz trochę czasu tylko dla siebie. Zrób coś, co sprawia ci przyjemność. Jeśli kiedykolwiek poczujesz, ze tracisz panowanie nad sobą, albo że w każdej chwili możesz krzyknąć na dziecko, poniżyć je lub uderzyć, odejdź na chwilę, uspokój się  i policz do dziesięciu.

Objawy w bardzo wczesnym dzieciństwie:

• kłopoty w czynnościach samoobsługowych np. przy zapinaniu guzików, ubieraniu się
• problemy w orientacji w schemacie ciała np. trudności w odróżnieniu lewej ręki od prawej
• niechęć do rysowania, kolorowania, kalkowania oraz do układania układanek z którymi nie radzi sobie
• ma problemy w grze w piłkę, nie potrafi łapać czy też kopać piłki

Objawy szkolne:

• myli strony prawa - lewa, dół - góra
• myli litery o podobnym kształcie lub brzmieniu, gubi znaki przystankowe, drobne elementy liter, pisze fonetycznie
• ma problemy z zapamiętaniem ciągów np. dni tygodnia, miesiące
• popełnia błędy przy przepisywaniu tekstów z podręcznika lub z tablicy
• przestawia litery w czasie pisania lub czytania

Uwaga:
Na pewnym etapie uczenia się ww. objawy mają prawo pojawiać się. Jednak gdy inni rówieśnicy zdecydowanie wyprzedzają dziecko należy zdiagnozować je pod kątem specyficznych trudności w uczeniu się, jakimi są dysleksja, dysgrafia, dysortografia.
Diagnozą zajmują się poradnie psychologiczno - pedagogiczne. Każdą szkołą opiekuje się wyznaczona poradnia, gdzie wykonuje się testy sprawdzające umiejętność czytania i pisania, zdolności słuchowe i wzrokowe

Prawa przysługujące dziecku z opinia o dysleksji:

• zmiana kryteriów oceniania, uwzględniająca trudności dziecka, obniżenie wymagań w obszarze związanym z trudnościami , z zachowaniem pozostałych wymagań
• dostosowanie sposobów oceniania dziecka do proponowanych przez poradnie najlepszych sposobów sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności dziecka np.dzieci, które piszą wolno i nieczytelnie, będą mogły ustnie zaliczać pewne partie materiału
• wydłużenie czasu pracy np. na egzaminie kompetencyjnym czy gimnazjalnym.

Nie ma uniwersalnej recepty na wychowanie dzieci. Jest to szczególne zadanie życiowe dla wszystkich rodziców. Inne osoby tacy jak nauczyciele, opiekunowie, wychowawcy mogą ich wspomagać w tym procesie wychowawczym, dzielić się doświadczeniem oraz wiedzą, ale nie mogą ich zastąpić. Odpowiedzialne rodzicielstwo zmienia się jakościowo wraz z wiekiem, ale tak naprawdę chyba nigdy nie kończy się. Dzieci zawsze pozostaną  dziećmi swoich rodziców.

Szczególnie trudny jest okres dorastania i początki pełnoletniości. Wówczas dzieci chcą sprawdzić siebie i rodziców. Burzą więc system wartości, priorytetów otrzymany od rodziców i ustanawiają swój. Zaczynają postępować wg swoich zasad i reguł i zazwyczaj to trwa do pewnego momentu, aż sami odkryją, że to co otrzymali od rodziców dobre. Do tego potrzebna jest pewna przestrzeń mentalna i emocjonalna oraz prawy kręgosłup moralny rodziny. Jeżeli rodzice świadomi są tych sytuacji, wytrwali i potrafią mimo trudnych, zaskakujących zdarzeń i postaw swoich dzieci zachować cierpliwość, chęć do rozmowy oraz do utrzymywania kontaktów wówczas można mieć nadzieję, że z czasem staną się one właściwe.

Rodzice muszą pamiętać, że są odpowiedzialni za dziecko nie tylko przed społeczeństwem ale i przed Bogiem. Pamięć o tym zobowiązuje nas do tego, aby prosić o opiekę dla swoich dzieci  zwłaszcza Jego. Modlitwa rodziców za dziecko jest szczególnym błogosławieństwem i ochroną dla niego. Jako ludzie nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich sytuacji z którymi może spotkać się nasze dziecko, nie jesteśmy też w stanie przygotować go do różnych zdarzeń ,czy więc nie jest najwyższą mądrością powierzyć go opiece Boga?

Równie ważne jest nauczenie dziecka oddawania wszystkich spraw prowadzeniu Boga. W jaki sposób? Słowa nie wystarczą. Najbardziej przekonujący jest przykład. Jeśli dzieci widzą, że modlitwa zmienia nas samych na lepszych nie musimy nawet nic im mówić. One to widzą i czują. W przyszłości będą chcieli to zastosować w swoim życiu.

Oddając nasze dzieci opiece Boga nie zwalniamy siebie z obowiązków wychowywania. Bardzo ważne i oczekiwane w szkole jest zachowanie z szacunkiem dla osób starszych, nauczycieli, umiejętność włączenia się do rozmowy, zabierania głosu na lekcji itp.
Obserwujemy zbyt często, że uczniowie nastawieni są na popisywanie się, komentowanie wypowiedzi nauczycieli czy kolegów, przerywanie jakimś niby dowcipem. Jest  to nic innego jak brak tzw. dobrego wychowania. Rodzice winni zwracać uwagę na to, jak ich dzieci zwracają się do nich oraz czy potrafią rozmawiać w sposób kulturalny. Każde dziecko poszukuje akceptacji w środowisku i dobrze jest jeśli będzie wiedziało w jaki sposób może ją zdobyć, że dobry styl bycia jest przyjemny również dla innych i otwiera im wiele możliwości.

Wybraliśmy wartości, jako tematy zajęć wychowawczych, ponieważ właściwie wybrane wartości nie tylko nie dewaluują się, ale nadają naszemu życiu głębszy sens i kierunek działania. Chcemy, aby uczniowie wykształcili taką osobowość, dzięki której z godnością będą osiągać sukcesy i zadowolenie. Rozwój intelektualny i emocjonalny musi iść w parze z rozwojem duchowym. Zrozumienie i odczucie wartości zmienia charakter i stosunek do życia. Warto więc włożyć swój wysiłek do uaktywniania potencjału w uczniach do dobrego działania.
Poprzez przybliżanie wartości chcemy nauczyć ich prawości, rozsądku, umiejętności rozróżniania, szacunku do rodziców i nauczycieli, poczucia obowiązku, tolerancji, cierpliwości, współczucia, przebaczenia, życzliwości i delikatności, wdzięczności, prostoty, troski o otoczenie, dobrej komunikacji i pewności siebie, dobrych relacji i samopoczucia oraz silnej woli.
Oczywiście w każdym okresie rozwojowym wartości będą miały trochę inny wymiar. Ważne jest to, aby uczyć się je określać, poznawać jak się one przejawiają oraz doświadczać ich przenikania w codziennych wyborach i działaniach.
Chociaż nasz umysł pomaga nam je dostrzegać i rozróżniać, to jednak prawdziwe wartości wypływają z naszych serc. Ilekroć stoimy przed dylematem: co jest dla mnie ważne, co powinienem wybrać należy zwrócić się do serca i postawić pytanie: czy to co wybiorę jest dobre, nie skrzywdzi mnie i innych. Oczywiście pojawia się tutaj kwestia czystego serca, a więc serca bez nienawiści, gniewu, chęci zemsty, wrogości, dumy, zazdrości, chciwości… Tylko takie serce może nam dać dobrą odpowiedź.
A więc wsłuchujmy się w nasze serca, w których mieszka Bóg. Wprowadzając w życie odpowiednie wartości otwieramy drogę do Niego.

Emocje są siłą wewnątrz nas, która częściej nieświadomie niż świadomie zmusza nas do działania. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby mieć niezbędną wiedzę  oraz umiejętności radzenia sobie z nimi. Prawdę mówiąc jest to zagadnienie często opisywane, ale do końca niezbadane. Wydaje się ono wymykać poznanym regułom psychologicznym czy też fizycznym. Specyfika emocji jest przypisana każdemu człowiekowi, aczkolwiek istnieje możliwość ich przewidywania występowania w określonych sytuacjach.
Należy pamiętać, że silna emocja „rozlewa się” w nas i wówczas nasze spostrzeganie rzeczywistości nie jest prawdziwe. Patrzymy na świat poprzez nią. Ocena jest nieobiektywna.
Inna sytuacja jest, gdy emocja jest stłumiona. Taka emocja dąży do ujawnienia się, więc przechowywanie jej upodobnia nas do magazynu z ładunkiem wybuchowym. Gdy nasza kontrola słabnie, a dzieje się to w sytuacji stresowej, chorobowej, gwałtownej, niebezpiecznej itp.
Funkcjonuje przekonanie, że emocje nie są złe. Same w sobie nie mają oceny, ona zależy od intencji oraz skutków. Są emocje konstruktywne - gdy poprzez ich zaistnienie wyciągamy wniosek na przyszłość, uczymy się czegoś dobrego, następuje zmiana w nas ukierunkowująca  do dobrego, gdy oczyszczają się relacje. Przeciwieństwem ich są emocje destrukcyjne. Najczęściej dzieje się to wtedy, gdy nie możemy ich utrzymać w stosownych granicach, za dużo powiemy lub zrobimy pod ich wpływem.

Czy warto rozmawiać, wyciągać „zakopane” emocje?

Jeśli zaczynamy mówić, rozpamiętywać jakąś nieprzyjemną sytuację emocjonalną, wówczas odczuwamy ją  jak obecną. Możemy na powrót znaleźć się w złym, niepożądanym nastroju, który będzie nas kierował do niewłaściwych działań np. zemsty lub braku działań np. w przypadku nastroju smutku, depresji. Dlatego jeśli to nas prowadzi do stanów zbyt trudnych o wiele lepiej jest wybaczyć i nie wchodzić w ich rozpamiętywanie. Wybaczenie to nie oznacza zapomnienia. Nawet, jeśli tego chcemy nasza pamięć komórkowa nie pozwala na to. Z pewnością  będziemy o tym pamiętać na różnych poziomach naszej świadomości. Będzie ona działała jak ostrzeżenie. Wybaczenie jest nam potrzebne, aby czuć się wolnym, niezwiązanym z krzywdzicielem. To nie znaczy, że jeśli jest to potrzebne nie należy domagać się ukarania winnego. Jest to potrzebne, aby osoba miała szansę „odkupić” winę, a także aby kara była przestrogą dla innych.
Szczególnie uciążliwą emocją jest uraza. Jest ona stale obecna w naszych myślach i czeka na odpowiednią chwilę, aby zamanifestować się. Nie pozwala na rozwinięcie czystych, przyjacielskich relacji. Może przejawiać się jako niechęć, ale też jako chęć zemsty, odegrania się.
Równie kłopotliwym jest gniew. W gniewie jesteśmy zdolni do powiedzenia takiego działania, którego zazwyczaj potem żałujemy. W gniewie nie jest możliwe prawidłowe rozróżnianie czy ocenianie.

Co jest nam potrzebne, aby nie być całkowicie zależnym od emocji?

• Ważna jest świadomość jaki bodziec wywołuje w nas niepożądane emocje, ponieważ przynajmniej niektórych można uniknąć
• Potrzebne jest wydłużenie czasu między „iskrą” (początkiem budzenia się emocji) a działaniem. Ten czas jest niezbędny do tego, by włączyć rozum i rozróżnianie oraz ocenę
• Zastanowić się, w jaki inny sposób możemy zareagować. Wiedza ta powstaje wskutek przemyślenia „na zimno” trudnej sytuacji po to, by móc zastosować ją w przyszłości
• Zastanowić się, dlaczego nas to dotyka, może to my prowokujemy. Człowiek w przeciwieństwie do innych gatunków jest zdolny użyć rozumu do zmiany zachowań i odczuć i nie musi reagować instynktownie
• Pamiętać, że sama myśl negatywna ma mniejsze skutki niż działanie czy słowo. Łatwiej jest zmienić myśli niż skutki czynów
• Praktyki religijne takie jak modlitwa, śpiewanie nabożnych pieśni, czytanie Pisma  Świętego, rozmyślanie o Bogu powodują oczyszczanie naszych myśli i emocji
• Zrozumienie, że wszelkie zwłaszcza destrukcyjne emocje są wytworem naszej osobowości i mają znamiona nietrwałości. One mijają lecz skutki takich emocji pozostają zbyt długo i wymagają wysiłku, by je zlikwidować. Skutki pozostają w pamięci innych. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby generować pozytywne emocje, które podniosą innych na duchu, które dadzą radość i zadowolenie

Jak postępować z emocjami dzieci?

• Rozmawiać o emocjach bardzo spokojnie, by nauczyły się je odróżniać
• Jeśli dziecko zrobi coś pod wpływem emocji negatywnej nie wolno bagatelizować i usprawiedliwiać lecz pomóc wybrać sposób na zadośćuczynienie osobie pokrzywdzonej i zrealizować to
• Warto pamiętać, by podchodzić do tego tematu spokojnie, ale nie pobłażliwie, gdyż w przeciwnym razie dziecko nie nauczy się odczuwać emocji, a tym samym czuć je u innych
• Jeśli kary są jednak zbyt wysokie, surowe może włączyć się w dziecku mechanizm stępienia emocjonalnego
• Uczyć wrażliwości emocjonalnej od wczesnego dzieciństwa
• Dziecko uczy się reakcji emocjonalnych od najbliższych
• Rozmawiać często z dzieckiem o tym jak należy zachowywać się poprawnie, jakie są zasady, prawa. To daje poczucie bezpieczeństwa.
• Aktywność ruchowa powoduje, że zmienia się odczuwanie emocji. Podobnie jak i odwracanie uwagi od niepożądanych emocji

Każdy z nas ma w sobie cechy wartościowe, ma je dlatego, by móc wykonać jakieś zadania. Często nie chcemy, aby dzieci wiedziały o swoich zdolnościach, ponieważ boimy się, że to poczucie sprawi, iż staną się zbyt pewne siebie, może aroganckie, nieposłuszne. Częściowo ten niepokój jest uzasadniony. Ale jednocześnie musimy mieć świadomość tego, że pozbywając poczucia dobrych stron narażamy  na tworzenie się osobowości trudnej, pełnej kompleksów, zbuntowanej lub uzależnionej. Nie jest możliwe wzrastanie bez porównywania się z innymi. Dziecko, które wie, że jest zdolne lepiej znosi niepowodzenie. Wewnętrzne poczucie własnej wartości wyzwala w ciele odczucia odprężenia i generuje wiele energii.

Osoby z poczuciem własnej wartości są:

• pewne siebie. Wymagają dużo od siebie i innych. Potrafią wyrażać i bronić swoich i  innych praw oraz potrzeb
• chętne do współpracy, skłonne do kompromisów, negocjacji, nie czują się zagrożone
• bardziej spokojne, opanowane, w trudnych sytuacjach lepiej sobie radzą
• zdecydowane, energiczne, pozytywnie podchodzą do obowiązków, potrafią osiągać cel
• optymistyczne i niezależne. Nie potrzebują ciągłej akceptacji innych
• lubią eksperymentować i doświadczać
• dbają o siebie, nie uzależniają się
• mają charyzmę. Potrafią wspierać inne osoby

Dzieci nie mają wysokiego poczucia własnej wartości, gdy:

• mają niezaspokojonych potrzeb: rodzice nie poświęcają im uwagi, nie troszczą się o nie, nie interesują się nimi, nie są odpowiednio odżywiane
• nie są im udzielanych wskazówek, rad, objaśnień, zasad w jaki sposób postępować, nie są  poinformowani o prawach, normach, przepisach, konsekwencjach
• są karane za coś, czego nie rozumieją
• są zbyt karane, kara jest nieadekwatna do czynu
• narzuca im się wzorce niemożliwe do naśladowania
• ignoruje się lub odrzuca ich uczucia
• ośmiesza się ich lub poniża
• nie liczy się z ich opiniami, spostrzeżeniami
• rodzice prezentują nadopiekuńczą postawę, wykazując, że dzieci są słabe, niegodne zaufania
• jeśli dorośli stosują przemoc

W/w sytuacje kształtują w dziecku poczucie niższej wartości, odczucie że jest gorsze. Pojawia się wtedy wewnętrzny niepokój, ociężałość cielesna, wewnętrzny chłód, napięcie, brak motywacji do osiągania sukcesów, niechęć do innych, wrogość, poczucie winy, nieufność, lęk.

Symptomy niskiego poczucia własnej wartości:

• nadmierna wrażliwość dziecka na krytykę lub porażkę. Dobrze czuje się, gdy jest chwalone, w centrum uwagi
• nadmierne dążenie do pozyskiwania przyjaciół-aby zdobyć uznanie może robić wszystko co inni od niego chcą, w klasie np. robi z siebie błazna
• przechwala się
• posiada wyolbrzymioną potrzebę zwrócenia na siebie uwagi (nawet za cenę otrzymywania nagan lub kar)
• terroryzowanie innych
• przyjmowanie roli ofiary

Jak budować poczucie własnej wartości u dzieci:

• dostrzegaj zachowania dobre i chwal je tak często, jak to jest możliwe
• mów często, że je lubisz, kochasz, że ma zdolności do…
• w czasie rozmowy patrz na nie, utrzymuj kontakt wzrokowy
• rozmawiaj z dzieckiem prostym, zrozumiałym językiem
• wysłuchuj tego co chce ci dziecko powiedzieć
• nie wyśmiewaj dziecka
• nie zawstydzaj go
• bądź wsparciem dla dziecka
• dyscyplinuj go, ale i nagradzaj
• ucz dziecko dbania o siebie i własne potrzeby z równoczesnym szanowaniem potrzeb innych osób
• pozwalaj na manifestowanie emocji, ucz radzenia sobie z nimi
• nie bój się korzystać z fachowej pomocy w przypadkach pojawiania się wątpliwości czy trudności.

Jesteśmy po to, by wzrastać w człowieczeństwie, by stawać się doskonalszym, by dobro, które drzemie w naszych sercach mogło uaktywnić się i uzewnętrznić. Każdy z nas ma w sobie potencjał stawania się dobrym, ale często wrażenia świata zewnętrznego są tak absorbujące, że przesłaniają nam tę prawdę.
Rodzina posiada swoisty klimat, doświadczenia, przekonania i każde dziecko ma od początku możliwość przejęcia cech znamiennych dla niej. Świadoma rodzina wie co jest dobre w niej, co należy uaktywniać, a czego nie powinno wzmacniać się. Pewne cechy niepożądane można wysublimować kierując na właściwe cele.
Jest wiele metod zmiany cech, ale efekty wysiłków są różne.
Cecha osobowości, która jest tendencją do reagowania w określony sposób na określone  bodźce nie pojawia się nagle. Powstaje w wyniku wielokrotnych powtórzeń takich samych reakcji organizmu.
Dlatego jest taka trudna do zmiany. Powinniśmy jednak być świadomi, że możemy zmieniać nasze cechy, że osobowość jest konstrukcją naszego ego i ta konstrukcja jest względnie stała. Wola zmiany jest darem i siłą właściwą ludziom. Zwierzęta nie są zdolne dokonywać zmian pod wpływem własnej decyzji. Działają pod wpływem instynktów. Już sama świadomość tego, że chcemy coś przetransformować w sobie na lepsze jest łaską Boga.
Jedną z metod zmiany odczuć i reakcji a w konsekwencji cech jest wytwarzanie ich przeciwieństwa w umyśle. I tak np. jeśli w danej sytuacji zawsze irytujemy się, to świadomie wyobraźmy sobie, że odczuwamy spokój. Jeżeli będziemy o tym pamiętać i zastosujemy to w rzeczywistości, będzie to krok w kierunku transformacji. Jeśli będziemy powtarzać takie zachowanie, to po jakimś czasie przerodzi się w cechę osobowości.
Innym sposobem jest angażowanie niepożądanych cech do służby Bogu, który jest najwierniejszym i największym przyjacielem człowieka. Jeśli czujesz zbyt często gniew, a chciałbyś go wysublimować pytaj Go dlaczego nie czujesz Boga w sercu, jak długo masz czekać, dlaczego nie masz Jego łaski? Jeśli będziesz trwać w zniecierpliwieniu twój gniew przemieni się determinację i pewnego dnia osiągniesz to czego pragniesz.
Z takiej postawy może wyniknąć tylko jedno- wewnętrzna radość i poczucie przestrzeni. Nasze złe cechy nie będą nas ograniczać, zrodzi się w nas autentyczność i naturalność. Życie nie staje się żmudnym wysiłkiem, ale pieśnią dla Pana. Dobre i właściwe postępowanie automatycznie podnosi nas do rangi nauczycieli świata.
Oczywiście tak samo jak możemy zmieniać się na dobre, możemy dokonywać zmian w złym kierunku. Możemy też pozwalać dzieciom stawać się gorszymi np. poprzez nie reagowanie na ich złe zachowanie. Rezultaty odczujemy w pierwszym rzędzie my sami. Każdy z nas ma swoje zadania do wykonania w życiu. Szczere rozmowy rodziców z dziećmi pomogą im wybrać właściwe cele oraz środki do ich realizowania.

Powodzenia!

W obecnych czasach, gdy jesteśmy świadkami tego, jak często to co nieprawdziwe uznawane jest za prawdę, a prawda ukazywana jest w zniekształconym świetle, musimy zwrócić szczególną uwagę na rozróżnianie.
Rozróżnianie jest częścią mądrości. Człowiek prawdziwie inteligentny to ten, który potrafi rozróżniać na każdej płaszczyźnie działania. Dzięki rozróżnianiu możemy rozwijać się we właściwym kierunku. Możemy oceniać i osądzać doświadczenia, a tym samym dokonywać wyborów.
Człowiek obdarzony jest mocą rozróżniania, jest to  specyficzna umiejętność naszego umysłu. Zwierzęta rozróżniają ze względu na przetrwanie, natomiast ludzie mogą rozróżniać ze względu na przyjęte wartości, idee. Predyspozycje do ocenienia dobrego i złego, właściwego od niewłaściwego mamy więc w sobie, jednak to nie znaczy, że jesteśmy zwolnieni z obowiązku pogłębiania tej umiejętności.
Jako dzieci rozróżniamy dobre od złego w odniesieniu do naszego samopoczucia fizycznego, następnie uczymy się odróżniać  ze względu na konsekwencje (co więc się dzieje, gdy dziecko nie doznaje konsekwencji swojego zachowania?!). Z czasem zaczynamy rozróżniać ze względu na wartości takie jak prawda… Początkowo wystarczają nam „prawdy” rodziców - to co oni myślą, mówią, robią uznajemy za niepodważalne. Można postawić pytania retoryczne: co się zadzieje, jeśli rodzice źle myślą, mówią, jeśli co innego myślą, mówią, a co innego wykonują, jeśli kontakt z rodzicami jest tak zaburzony, że dziecko od początku nie przyjmuje „prawd” rodziców (zasad, wartości…)?
Z czasem czujemy potrzebę postępowania wg zasad, które zawsze dadzą nam oczekiwane rezultaty. Poszukujemy tego co się nie zmienia i na tym chcemy oprzeć nasze życie. Nie powiedzie się ono, jeśli nie uwzględnimy i zaczniemy słuchać głosu sumienia- tej niezmiennej prawdy wydobywającej się z nas. Jest on ponad umysłem.
Istnieje różnica między rozróżnianiem wynikającym z wiedzy, którą operuje umysł, a rozróżnianiem wynikającym z sumienia, chociaż najlepsza sytuacja jest wtedy, gdy oba są wykorzystywane równocześnie, ponieważ oba są potrzebne w świecie materialnym.
I jednego i drugiego uczymy się. Rozróżnianie dotyczące świata fizycznego wzrasta w miarę przyswajania wiedzy o świecie i doświadczania go. Rozróżnianie pod wpływem sumienia pogłębia się w miarę edukacji duchowej, religijnej oraz wzrastania wiedzy o sobie. Często zdarza się, że główny nacisk kładziemy na wiedzę o świecie, wybieramy to, co służy naszemu indywidualnemu ja czyli ego a nie dla naszemu rozwoju wewnętrznemu. Zapominamy o naszym sumieniu czy wręcz zagłuszamy jego głos. Nadmiar informacji, zbyt aktywne angażowanie się w świecie zewnętrznym, czerpanie wzorów z niewłaściwych autorytetów, przesuniecie priorytetów może spowodować, że nie słyszymy sumienia, a dyskomfort pojawiający się przy nieodpowiednim zachowaniu zaczyna znikać, gdyż nasz umysł łatwo potrafi znaleźć argumenty, które go wyeliminują.

W jaki sposób kształtować właściwe rozróżnianie?

1. Od wczesnego dzieciństwa jasno i wyraźnie nazywajmy to co dobre dobrym, a to co złe złym. Nie dopuszczajmy do krzywdzenia innych i siebie.
2. W okresie szkolnym pozwólmy odczuwać konsekwencje niewłaściwego zachowania. Dużo rozmawiajmy z dziećmi, zawierajmy umowy, nagradzajmy dobre postępowanie. To pomoże wykształcić  dziecku dobre nawyki oraz potrzebę dobrego działania, niechęć do zła.
3. W wieku dojrzewania dodatkowo pozwólmy dokonywać samodzielnych wyborów( w granicach zdrowego rozsądku). Podsuwajmy odpowiednią literaturę, odpowiednie towarzystwo, prowadźmy rozmowy, które zainspirują do poszukiwań właściwych ścieżek, rozwiązujmy dylematy moralne.
4. Jako rodzice jesteśmy zobowiązani do właściwego rozróżniania. Zacznijmy od dbania o jedność słów, myśli i czynów czyli o potocznie rozumianą szczerość. To sprawi, że doświadczenia przyniosą nam mądrość życiową. Rozróżnianie właściwego od niewłaściwego umożliwia nam utrzymanie moralności i zgody ze sobą.

Aby odbierać dźwięki mowy potrzebny jest analizator słuchowy, który jest złożony z receptora, drogi dośrodkowej, korowej części analizatora (okolice skroniowe) oraz grogi odśrodkowej przekazującej impulsy z mózgu do narządów artykulacyjnych. Sprawny analizator  umożliwia właściwą identyfikację i różnicowanie dźwięków a także związanie ich z właściwą treścią.

W percepcji mowy uczestniczy zarówno słuch fizyczny jak i muzyczny oraz fonematyczny. Dzięki słuchowi fizycznemu dziecko jest w stanie opanować mowę, dzięki muzycznemu może wyraziście czytać i rejestrować mowę natomiast dzięki fonematycznemu może świadomie dokonywać analizy i syntezy słuchowej tj wyodrębniać zdania z potoku mowy, wyrazu w zdaniu, sylaby i głoski w wyrazach, może łączyć we właściwej kolejności, odróżniać podobne głoski. Do tych operacji potrzebna jest dobra pamięć słuchowa.
Niewłaściwe funkcjonowanie któregokolwiek słuchu powoduje trudności w czytaniu i pisaniu.

Jak wpływa analiza i synteza słuchowa na czytanie i pisanie

 Wyodrębnianie dźwięków, analiza i synteza jest dokonywana na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, głównie w korze mózgowej. Uszkodzone lub niesprawnie funkcjonujące okolice kory mózgowej powodują trudności w w/w procesach (nie jest to jednak niedosłuch).
Czytanie polega na przeniesieniu znaków języka pisanego na odpowiednie dźwięki mowy, połączenie (syntezę) tych dźwięków i zrozumienie słowa.
Pisanie ze słuchu jest odwrotnym procesem do czytania - dziecko musi w usłyszanym słowie wyodrębnić dźwięki (dokonać analizy) i przyporządkować im właściwe znaki graficzne.
Na początku nauki często nie widać czy dzieci maja trudności, bo zapamiętują tekst pamięciowo (jeśli mają dobra pamięć wzrokową). Trudności pojawiają się przy dłuższych tekstach.
Należy pamiętać, że: główną przyczyną zaburzeń w czytaniu jest trudność dokonywania syntezy, natomiast główną przyczyną zaburzeń w pisaniu jest trudność analizy słuchowej wyrazu.

Objawy zaburzeń percepcji słuchowej

Trudności w czytaniu:

• długo literuje
• problemy z syntezą dźwięków
• opuszczanie liter, sylab, odczytywanie części wyrazy, mylenie wyrazów, sylab o podobnym brzmieniu
• trudności ze zrozumieniem tekstu
• dodawanie innych, podobnie brzmiących wyrazów lub ich części
• wolne tempo czytania
• zła intonacja, pomijanie znaków  przestankowych

Trudności w pisaniu:

• błędne wyodrębnianie wyrazów ze zdań
• łączenie przyimków z rzeczownikami np. nastole
• opuszczanie wyrazów, pomijanie końcówek wyrazów
• mylenie liter: s, c, z, sz, cz, rz
• mylenie ą ,ę  -on, om, en, em  np. zamiast „idą” pisze „idom”
• występują problemy z dwuznakami, zmiękczeniami, głoskami tracącymi dźwięczność
• wolne tempo pracy
• błędy stylistyczne, gramatyczne w pracach pisemnych oraz błędy ortograficzne

Trudności w wypowiadaniu się:

• ubogi zasób słów
• długo utrzymująca się wada wymowy
• wypowiedzi błędne pod względem gramatycznym
• przekręcanie wyrazów
• Inne trudności:
  • problemy z zapamiętaniem i wykonywaniem kilku poleceń w tym samym czasie
  • mylenie nazw oznaczające kierunki
  • przekręcanie wyrazów
  • trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia, dni tygodnia, nazw miesięcy…
  • trudności z nauką języka obcego

W jaki sposób możemy pomóc?

• należy zaobserwować w pracy codziennej, co pomaga dziecku a co przeszkadza
• chwalić i nagradzać za wysiłek w pierwszej kolejności a potem za efekty
• nie należy karać ani wyśmiewać dziecka
• korzystać z rad specjalistów
• organizować różnego rodzaju dodatkowe zabawy i ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową.

Dzieci takie mają trudności w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi, są nadmiernie nieśmiałe i lękliwe. Często prezentują bierną postawę, charakteryzująca się brakiem zaradności i samodzielności. Silnie przeżywają swoje emocje, łatwo generują je, ale jednocześnie bardzo często nie potrafią ich wyrażać, przez co posądzane są o małą wrażliwość emocjonalną, a nawet o obojętność. Dzieje się tak np. w sytuacji nagany czy złej oceny, gdy dziecko nie wyrazi swoich negatywnych uczuć ani słowem, ani mimiką. Te silne uczucia, których doświadcza, realizowane są z dużym odroczeniem, np. dopiero w domu albo- co najczęściej się zdarza - realizowane są w postaci specyficznych reakcji neurowegetatywnych – w pracy układu krążenia np. czerwienienie się, nadmierne pocenie lub w pracy układu trawiennego realizowane jako brak łaknienia, bóle brzucha czy nudności.
Dzieci zahamowane często mają zaniżoną samoocenę, nie wierzą we własne możliwości i umiejętności. Zwykle też niestety funkcjonują gorzej niż powinny. Nawet drobne przejawy dezaprobaty czy krytyka powoduje u tych dzieci znaczne obniżenie nastroju, rezygnację, wycofanie się, płacz. Nie próbują samodzielnie rozwiązywać zadań albo proszą o pomoc, albo rezygnują z aktywności. Mimo że są to na ogół grzeczne, posłuszne i małomówne dzieci wymagają specjalistycznej pomocy.

Wskazówki do pracy z dziećmi z zahamowaniem psychoruchowym:

• wydłużenie czasu potrzebnego na koncentrację uwagi          
• wyciszenie układu nerwowego
• poprawę koordynacji wzrokowo - ruchowej
• włączenie dziecka do zespołowych zajęć
• stworzenie dziecku warunków, w których może osiągnąć sukces
• zaspokojenie podstawowych potrzeb emocjonalnych
• nauczenie dziecka funkcjonowania w sytuacjach trudnych, gdy nie umie rozwiązać zadania, modelowanie takich zachowań
• stopniowe przyzwyczajanie dziecka do przyjmowania krytyki
• rozwijanie poczucia własnej wartości
• dostarczanie pozytywnych przeżyć i doświadczeń

Zachowania dzieci nadpobudliwych charakteryzują się nadmierną ruchliwością i impulsywnością w działaniu, często uporem, gwałtownością i wzmożoną aktywnością. Są niespokojne, często angażują się w bójki, kłótnie, ich impulsywność stawia ich zawsze w środku konfliktu. Z tego powodu na ogół trudno jest im nawiązać stałe, trwałe i dobre kontakty z rówieśnikami. Występuje u nich duża męczliwość, a tym samym zaburzenia koncentracji. Zazwyczaj dzieci te pracują poniżej swoich możliwości intelektualnych.

Wskazówki do pracy z dziećmi nadpobudliwymi:

• należy stworzyć ciepłą, bezpieczną i spokojną emocjonalnie atmosferę
• wprowadzić jasny i konsekwentny system reguł i zasad zarówno w domu jak i w szkole
• wprowadzić stałe zajęcia i czynności o tej samej godzinie
• uporządkować otoczenie – biurko, pokój, przybory szkolne…
• ukierunkować aktywność dziecka, zapewnić gry i zabawy sportowe, tak aby dziecko mogło zrealizować potrzebę ruchu i odreagować napięcia
• planować działania, uczyć stopniowego odraczania gratyfikacji, monitorować jego prace, przypominać o obowiązkach, towarzyszyć w trudnych sytuacjach

Przeprowadzono badania na temat tego, jak postrzegana jest kobieta przez dzieci w wieku 10 - 11 lat.

Zapraszamy do zapoznania się z wynikami.